Za co odpowiada witamina D3 i w czym możemy ją znaleźć? Przyczyny i skutki niedoboru Witaminy D3

Okres jesienno-zimowy to czas zwiększenia zainteresowania suplementacją. Jednym z takich preparatów jest witamina D3. Dlaczego konieczna jest jej suplementacja?

Za co odpowiada witamina D3

Witamina D jest ogromnie ważną witaminą, która ma wpływ na funkcjonowanie wielu układów w naszym organizmie. W przeciwieństwie do większości witamin, witamina D funkcjonuje jako hormon i każda komórka w naszym ciele posiada dla niej receptor. Nasz organizm wytwarza witaminę D z cholesterolu w skórze w wyniku działania promieni słonecznych. Pojęcie „witamina D” odnosi się do grupy cząsteczek, które zwiększają zasoby organizmu 25-hydroksykalciferolu (krążąca forma witaminy D, kalcytriol) oraz 1,25-dihydroksywitaminy D (aktywny hormon). W skórze zasoby 7-dehydrocholesterolu są konwertowane do cholekalcyferolu (witamina D3) przez promieniowanie słoneczne.

Podsumowując:

• Witamina D1 – kalcyferol
• Witamina D2 – ergokalcyferol
• Witamina D3 – cholekalcyferol

Niedobory witaminy D są niestety powszechne w Europie Środkowej, w tym w Polsce. W Polsce szacuje się, że niedobory występują u 70% populacji. Mimo tego, że istnieją wytyczne odnośnie suplementacji witaminy D dla Polski, innych krajów, jak i ogólne wytyczne stworzone przez wiele towarzystw naukowych, niedobory witaminy D nadal są powszechne.

Jakie są funkcje witaminy D?

• zwiększa absorpcję wapnia w jelitach i aktywność komórek kostnych
• jest odpowiedzialna na wzrost kości, ich gęstość
• synteza białek, hormonów
• prawidłowe działanie układu odpornościowego
• wpływa na siłę mięśni i pracę układu mięśniowego
• niezbędna do funkcjonowania układu nerwowego
• odpowiada za homeostazę wapniowo-fosforanową
• zmniejsza ryzyka stwardnienia rozsianego, chorób serca, przeziębień
• odpowiada za prawidłowy nastrój

Poziom niedoboru witaminy D3 – norma

Stan zaopatrzenia organizmu w witaminę D określa się na podstawie stężenia 25(OH)D w surowicy:

Przyczyny niedoboru witaminy D3

Do najczęstszych przyczyn niedoboru witaminy D3 należą:

• zmniejszenie syntezy skórnej ze względu na szerokość geograficzną
• mała ekspozycja na słońce
• używanie kremów z filtrem
• niedostateczna podaż witaminy D w diecie
• dysfunkcje wątroby i nerek
• zespoły upośledzonego trawienia i wchłaniania
• otyłość
• przewlekłe leczenie farmakologiczne

Skutki niedoboru witaminy D3

• Zwiększa się poziom parathormonu, który aktywuje resorpcję w kościach, uwalniając z nich wapń
• Krzywica, osteomalacja, osteoporoza
• Zwiększone ryzyko chorób układu krążenia, cukrzycy, chorób zapalnych, autoimmunologicznych, nowotworów
• Spadek siły mięśni
• Zmęczenie
• Spadek odporności
• Zaburzenia nastroju
• Wypadanie włosów

Niedobory witaminy D stanowią czynnik ryzyka występowania wielu chorób, takich jak:

• nowotwory,
• choroby sercowo-naczyniowe,
• cukrzyca typu I i II,
• nadciśnienie tętnicze,
• choroby autoimmunologiczne,
• choroby metaboliczne,
• infekcje wywołane niedoborami odporności,
• niektóre choroby neurologiczne i zaburzenia psychiatryczne.

W czym jest witamina D3?

Aż 90% witaminy D obecnej w organizmie ma pochodzenie endogenne, a więc poprzez syntezę skórną. Pozostała część to witamina D dostarczana przez dietę. Normy spożycia witaminy D ustalone na poziomie AI wynoszą 5 mcg cholekalcyferolu/dobę do 50. roku życia, 10 mcg/dobę w wieku 51–65 lat i 15 mcg/dobę powyżej 66. roku życia. Normy ustalone na poziomie RDA wynoszą od 10 do 20 mcg cholekalcyferolu/dobę w zależności o wieku.

Źródła pokarmowe witaminy D to:

• ryby,
• jajka,
• owoce morza,
• mleko i produkty mleczne,
• wątróbka,
• fortyfikowane produkty.

Jakie są wskazania do oznaczania stężenia 25(OH)D w surowicy?

• Niedoczynność przytarczyc
• Leczenie: steroidoterapia, ketokonazol, leki przeciwdrgawkowe, leki antyretrowirusowe
• Krzywica
• Osteomalacja
• Bóle stawowo-mięśniowe
• Osteoporoza
• Zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej
• Zespoły upośledzonego trawienia/wchłaniania
• Mukowiscydoza
• Dieta eliminacyjna
• Zaburzenia odżywiania
• Żywienie pozajelitowe
• Przewlekła choroba nerek, po przeszczepie nerki
• Przewlekła niewydolność wątroby, cholestaza
• Nowotwory
• Choroby sercowo-naczyniowe
• Choroby autoimmunologiczne
• Infekcje
• Choroby alergiczne

Jak przyjmować witaminę D3?

Zalecenia suplementacji witaminą D różnią się w zależności stanu zdrowia (populacja osób zdrowych i z grup ryzyka niedoborów) oraz wieku i masy ciała. W Polsce suplementacja jest obowiązkowa od września do kwietnia, jeśli nie ma efektywnej syntezy skórnej witaminy D w miesiącach letnich to suplementacja jest zalecana przez cały rok.

Populacja zdrowa:

• 0–6 miesiąc życia: 400 IU/dobę
• 6–12 miesięcy życia: 400-600 IU/dobę
• 1–18 lat: 600-1000 IU
• Dorośli i seniorzy: 800–2000 IU/dobę
• Kobiety ciężarne i karmiące: jak osoby dorosłe, 1500–2000 IU/dobę nie później niż od drugiego trymestru

Populacja z grup ryzyka niedoborów witaminy D:

• Noworodki i dzieci urodzone przedwcześnie: od pierwszych dni życia, 400–800 IU/dobę do momentu uzyskania skorygowanego wieku 40. tygodni, następnie standardowa suplementacja w zależności od wieku
• Otyłe dzieci i młodzież: 1200–2000 IU/dobę
• Otyli dorośli i seniorzy: 1600–4000 IU/dobę
• Pracownicy nocnych zmian i osoby dorosłe ciemnoskóre: 1000–2000 IU/dobę przez cały rok

Maksymalne dopuszczalne dawki witaminy D wynoszą:

• Noworodki i niemowlęta: 1000 IU/dobę
• Dzieci 1–10 lat: 2000 IU/dobę
• Dzieci 11–18 lat: 4000 IU/dobę
• Dorośli i seniorzy z prawidłową masą ciała: 4000 IU/dobę
• Dorośli i seniorzy otyli: 10000 IU/dobę
• Kobiety ciężarne i karmiące: 4000 IU/dobę

W przypadku deficytu witaminy D konieczna jest opieka lekarza i zastosowanie odpowiedniego leczenia do czasu uzyskania stężenia optymalnego.

Poprzez działania promieni słonecznych w skórze następuje synteza witaminy D3. Ze względu na mniejszą dostępność słońca w Polsce, konieczna jest suplementacja witaminy D3 od września do kwietnia. Niedobory witaminy D mają wiele negatywnych konsekwencji, m.in. zaburzenia układu kostnego i odporności. Niestety sama dieta nie jest wystarczająca dla realizacji zapotrzebowania na witaminę D.

Bibliografia:

[1] Dana Ogan, Kelly Pritchett, Vitamin D and the Athlete: Risks, Recommendations, and Benefits, Nutrients. 2013 Jun; 5(6): 1856–1868. Published online 2013 May 28, [dostęp on-line] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3725481/

[2] Witamina D: Rekomendacje dawkowania w populacji osób zdrowych oraz w grupach ryzyka deficytów – wytyczne dla Europy Środkowej 2013 r.

[3] Kassandra L. Munger, MSc; Lynn I. Levin, PhD, MPH; Bruce W. Hollis, PhD; et al, Serum 25-Hydroxyvitamin D Levels and Risk of Multiple Sclerosis 

[4] Suzanne Judd, MPH, PhD and Vin Tangpricha, MD, PhD, Vitamin D Deficiency and Risk for Cardiovascular Disease,

[5] Urashima M, Segawa T, Okazaki M, Kurihara M, Wada Y, Ida H., Randomized trial of vitamin D supplementation to prevent seasonal influenza A in schoolchildren,Am J Clin Nutr. 2010 May;91(5):1255-60

[6] Rasheed H, Mahgoub D, Hegazy R, El-Komy M, Abdel Hay R, Hamid MA, Hamdy E., Serum ferritin and vitamin d in female hair loss: do they play a role?, Skin Pharmacol Physiol. 2013;26(2):101-7.

[7] Mirosław Jarosz , Normy żywienia dla populacji polskiej, 2012