Popularne w ostatnich latach BMI odchodzi do lamusa! Teraz w każdym gabinecie dietetyka czy nawet na siłowni znajdziesz specjalne urządzenia do pomiaru składu ciała i dowiesz się ile masz tkanki tłuszczowej, mięśni i jak dobrze jesteś nawodniony. Z jakich urządzeń można skorzystać i co te badania nam dają?
Badanie składu masy ciała
Ocena kompozycji ciała jest profesjonalną, nieinwazyjną, bezpieczną metodą analizy zmian składu ciała w trakcie terapii dietetycznej czy leczniczej. Umożliwia dopasowanie odpowiednich zaleceń żywieniowych oraz ocenę skuteczności ich stosowania.
Ponad 25 lat temu badacze zaproponowali pięciopoziomowy model organizacji kompozycji naszego ciała:
- poziom atomowy – wodór, tlen, azot, węgiel, sód, potas, chlor, fosfor, wapń, magnez, siarka
- poziom komórkowy – komórki, pozakomórkowe płyny, pozakomórkowe ciała stałe
- poziom tkankowy – tkanka tłuszczowa, mięśnie szkieletowe, kości, narządy wewnętrzne, inne tkanki
- ogólny poziom całego ciała – głowa, tułów, kończyny
- poziom molekularny – najbardziej skomplikowana wersja to 4 składowe: tłuszczowa masa ciała, całkowita zawartość wody, całkowita zawartość białka, zawartość składników mineralnych w kościach. Częściej używana wersja to podział na dwie składowe: tłuszczowa i beztłuszczowa masa ciała
- beztłuszczowa masa ciała (FFM – fat free mass)
- tłuszczowa masa ciała (FM – fat mass)
Beztłuszczowa masa ciała to mięśnie, układ kostny, narządy, woda, białko i składniki mineralne. Tłuszczowa masa ciała to natomiast zgromadzone tłuszcze, nie tylko tkanka tłuszczowa ale również tłuszcz, który buduje błony komórkowe, hormony, układ nerwowy. Na rynku dietetycznym oraz w badaniach naukowych możemy spotkać się z kilkoma metodami pomiaru składu ciała.
Pomiar fałdu skórno-tłuszczowego:
- za pomocą specjalnego przyrządu (kaliper) można zmierzyć podskórną zawartość tkanki tłuszczowej w specyficznych miejscach na ciele (klatka piersiowa, brzuch, udo, ramię, biodro, łopatka, bok tułowia);
- jest to dobra metoda do oceny tkanki tłuszczowej w konkretnych partiach ciała oraz u dzieci;
- niestety większość kaliperów posiada górny limit 45-60 mm, w związku z tym nie nadają się się dla osób z dużą nadwagą, dodatkowo pomiar zależy w głównej mierze od umiejętności osoby wykonującej co wiąże się z dużym ryzykiem błędu.
Bioimpredancja elektryczna (BIA):
- metoda ta wykorzystuje opór elektryczny tkanek organizmu, tzw. impedancję
- metoda ocenia m. in. całkowitą zawartość wody, beztłuszczową masę ciała, zawartość tkanki tłuszczowej;
- metoda jest bezpieczna, ekonomiczna, szybka;
- najważniejsze parametry tej metody to płeć, wiek, wzrost, masa ciała, rasa, stan zdrowia;
- niestety często BIA niedoszacowuje beztłuszczowej masy ciała u osób o prawidłowej masie ciała i przeszacowuje u otyłych, mocno bazuje na prawidłowym nawodnieniu.
DEXA (Dual energy X-ray absorptiometry):
- minusem jest niewielkie narażenie na promieniowanie, ponieważ jest to metoda polegająca na ocenie rentgenograficznej, czyli wykorzystującej promieniowanie rentgenowskie;
- metoda ocenia całkowitą i ulokowaną w specyficznych miejscach tkankę tłuszczową, gęstość mineralną kości oraz tkankę mięśniową;
- metoda charakteryzuje się precyzyjnością i powtarzalnością, nie wymaga zabiegów inwazyjnych, jest szybka, na wyniki nie wpływa stan zdrowia;
- złoty standard diagnostyki osteopenii i osteoporozy;
- badanie nie jest odpowiednie dla osób, które mogą przechodzić znaczne zmiany zawartości glikogenu i stanu nawodnienia;
- jest to bardzo droga aparatura.
MRI i CT:
- metoda ocenia całkowitą i ulokowaną w specyficznych miejscach tkankę tłuszczową (uwzględniając podskórną i okołonarządową), mięśnie szkieletowe, narządy, tkanki wewnętrzne, zawartość lipidów w mięśniach i wątrobie;
- metoda charakteryzuje się wysoką precyzyjnością i powtarzalnością;
- MRI to obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego, nie naraża jednak na promieniowanie;
- CT to metoda diagnostyczna pozwalająca na uzyskanie obrazów tomograficznych, naraża niestety na duże promieniowanie;
- minusem jest czas trwania badania oraz oraz bardzo wysokie koszty;
- osoby z dużą otyłością nie mogą być poddawane temu badaniu ze względu na ograniczenia miejsca w urządzeniu.
Analiza składu masy ciała – normy
Analizatory składu ciała podają wyniki w oparciu o normy.
Norma na tkankę tłuszczową:
- Mężczyźni 10–25%
- Kobiety 18–30%
- Sportowcy mężczyźni 5–15%
- Sportowcy kobiety 10–18%
Norma na całkowitą zawartość wody w organizmie:
- Kobiety: 45 do 60 %
- Mężczyźni: 50 do 65 %
Norma na tkankę mięśniową:
U mężczyzn mięśnie stanowią około 40% masy ciała, a u kobiet około 35%.
Norma na tkankę kostną:
- kobiety 1,95–2,95 kg
- mężczyźni 2,66–3,69 kg
Waga z analizą składu ciała
W gabinetach dietetycznych i na siłowniach najczęściej wykorzystuje się metodę BIA. Za jej pomocą można ocenić m.in.:
- poziom tkanki tłuszczowej – FM fat mass (%, kg),
- poziom tkanki tłuszczowej wisceralnej,
- zawartość tkanki mięśniowej (kg),
- poziom beztłuszczowej masy ciała – FFM fat free mass (kg, %),
- całkowita zawartość wody – TBW total body water (%, kg),
- masa glikogenu,
- masa komórkowa,
- masa białka,
- masa mineralna.
Badanie można wykonać u osób zdrowych, ale również cierpiących takie choroby jak cukrzyca czy nadciśnienie tętnicze oraz u dzieci. Badania nie zaleca się przeprowadzać u osób z wszczepionymi urządzeniami elektronicznymi jak rozrusznik serca, kobiet w ciąży oraz chorych na padaczkę.
Badanie wykonywane jest w pozycji pionowej lub poziomej w zależności od urządzenia. W przypadku wag z analizatorem składu ciała pacjent staje na specjalnej wadze zawierającej elektrody, które uwalniają sygnały elektryczne o niskim natężeniu. Woda jest przewodnikiem sygnałów, które za jej pomocą przechodzą przez ciało. Natomiast tkanka tłuszczowa mało uwodniona stanowi opór dla impulsu. Na podstawie przechodzenia sygnałów przez uwodnione i mało uwodnione tkanki można ocenić skład ciała.
Masa ciała nie jest już wyznacznikiem zdrowia czy odpowiedniej sylwetki. Aby dobrze ocenić skład masy ciała konieczne jest wykonanie jednego z powyższych badań. Na rynku znajdziemy wiele różnych urządzeń do pomiaru składu ciała. Metody te są bezpiecznie, nieinwazyjne i szybkie, a dzięki nim zdecydowanie lepiej można monitorować swoje postępy i działanie diety. Obecnie najczęściej spotykaną i najlepszą metodą jest bioimpedancja elektryczna. Jeśli wybierasz się do dietetyka zwróć uwagę czy jest możliwość wykonania takiego pomiaru, to znacznie ułatwi monitorowanie zmian w trakcie procesu redukcji czy budowania masy.
Bibliografia:
[1] Alan A. Aragon, Brad J. Schoenfeld, Robert Wildman, Susan Kleiner, i in., International society of sports nutrition position stand: diets and body composition, „Journal of the International Society of Sports Nutrition, 2017, [dostęp on-line] https://jissn.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12970-017-0174-y
[2] Emma A D Clifton, Felix R Day, Emanuella De Lucia Rolfe, Nita G Forouhi, Soren Brage, Simon J Griffin, Nicholas J Wareham, Ken K Ong, Associations between body mass index-related genetic variants and adult body composition: the Fenland cohort study, Int J Obes (Lond). 2017 Apr; 41(4): 613–619, [dostęp on-line] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5382973/
[3] Jak czytać pomiary?, [dostęp on-line] http://www.tanitapolska.pl/baza-wiedzy/analiza-wynikow-pomiarowych
