Zaparcia to duży problem zdrowotny dotykający mieszkańców krajów rozwiniętych. Jakie są główne przyczyny zaparć? Jaka dieta wspomaga leczenie zaparć?
Zaparcia nie są oddzielną chorobą, lecz zazwyczaj stanowią objaw różnych problemów zdrowotnych. Ponadto są one istotnym problemem społecznym i negatywnie wpływają na jakość życia. Okazuje się, że częstość występowania zaparć wynosi 2–28%, a dotyczą one głównie kobiet i ulegają nasileniu wraz z wiekiem, zwłaszcza po 70. roku życia. Na tę dolegliwość może wpływać wiele czynników [1].
Przyczyny zaparć
Jakie są główne przyczyny zaparć?
- osłabienie motoryki przewodu pokarmowego na tle zmian hormonalnych, leków, zmian anatomicznych,
- choroby dna miednicy u starszych osób,
- stosowanie wysoko przetworzonej żywności,
- dieta uboga w błonnik pokarmowy,
- nieregularne spożywanie posiłków,
- odwodnienie,
- zmniejszona aktywność fizyczna,
- duża liczba przyjmowanych leków,
- przebyte operacje odbytu, odbytnicze, ginekologiczne,
- poród siłami natury lub poprzez cesarskie cięcie,
- ciężka praca fizyczna,
- otyłość,
- długie przesiadywanie w toalecie,
- świadome powstrzymywanie wypróżnień,
- stres.
Podział zaparć:
- zaparcia pierwotne występują w wyniku nieprawidłowej motoryki okrężnicy lub dysfunkcji dna miednicy;
- zaparcia wtórne są objawem zmian organicznych jelita grubego (np. rak jelita grubego, uchyłki), towarzyszą zaburzeniom metabolicznym (jak np. cukrzyca, niedoczynność tarczycy), problemom neurologicznym i psychicznym oraz mogą być skutkiem ubocznym stosowania leków;
- zaparcia mieszane dotyczą zaburzeń wydalania wraz z niedowładem okrężnicy.
W przypadku występowania zaparć konieczna jest wizyta u lekarza i rozpoznanie ich rodzaju. W tym celu niezbędne jest wykonanie badania proktologicznego. W niektórych przypadkach zalecane są również kolonoskopia, morfologia krwi obwodowej, poziom elektrolitów w surowicy, stężenie glukozy oraz sprawdzenie wydolności nerek i hormonów tarczycy [1].
Kryteria diagnostyczne zaparć to minimum 12 tygodni trwania dolegliwości w poprzednim roku + minimum 2 z następujących objawów [1]:
- wzmożone parcie na stolec w trakcie wypróżniania (co najmniej 1 na 4),
- twarde lub zwiększone objętościowo stolce (w co najmniej 1 wypróżnieniu na 4),
- uczucie niepełnego wypróżniania (po co najmniej 1 wypróżnieniu na 4),
- uczucie pełności odbytnicy po wypróżnienu (po co najmniej 1 wypróżnieniu na 4),
- manipulacje ręczne w okolicy krocza (w co najmniej 1 wypróżnieniu na 4),
- mniej niż 3 wypróżniania na tydzień.
Podstawowym elementem leczenia zaparć jest zmiana stylu życia, zwiększenie aktywności fizycznej oraz zmiana sposobu żywienia [1].
Dieta na zaparcia
Odpowiednia dieta może zapobiegać i wspomagać leczenie zaparć. Jakie są najważniejsze elementy diety na zaparcia?
- dieta bogatoresztkowa (powyżej 40 g błonnika pokarmowego na dobę), zwiększenie podaży zwłaszcza błonnika nierozpuszczalnego,
- odpowiednia ilość płynów,
- wprowadzenie do diety produktów mlecznych fermentowanych,
- ograniczenie spożycia produktów wysoko przetworzonych, tłustych, słodyczy,
- regularne posiłki: 4–5 posiłków co 3–4 godziny,
- siemię lniane,
- zdrowe tłuszcze,
- kompot z suszonych śliwek,
- ograniczenie: mocnej herbaty, produktach zbożowych oczyszczonych, słodyczy, bananów, wina czerwonego wytrawnego, produktów wzdymających,
- zaleca się chłodne potrawy i napoje,
- na czczo można wypić chłodną przegotowaną wodę z miodem, napar z namoczonych suszonych śliwek, łyżeczkę oliwy, napar z namoczonego siemienia lnianego.
Elementy diety bogatoresztkowej:
- grube kasze,
- pieczywo pełnoziarniste,
- otręby,
- płatki,
- surowe warzywa,
- surowe owoce (zwłaszcza pestkowe),
- suszone owoce.
Zaparcia stanowią duży problem w codziennym funkcjonowaniu wielu ludzi. Najpowszechniejszym objawem zaparć jest występowanie mniej niż 3 wypróżnień w ciągu tygodnia. Istnieje wiele przyczyn zaparć, od zmian organicznych w przewodzie pokarmowym po zbyt dużą ilość stresu. Po wyeliminowaniu przyczyn związanych z problemami zdrowotnymi warto wprowadzić odpowiednią dietę, a dokładniej dietę bogatoresztkową, a więc zwiększyć podaż błonnika pokarmowego powyżej 40 g na dobę.
Bibliografia:
[1] Hermann Jacek, Kościński Tomasz, Drews Michał, Praktyczne zasady postępowania w zaparciach u dorosłych, Ginekol Pol. 2012, 83, 849–853,
[2] Dominika Wnęk, Dieta na zaparcia, [dostęp on-line] https://dieta.mp.pl/diety/diety_w_chorobach/180709,dieta-w-zaparciach,
[3] E. Kolarzyk, D. Lang-Młynarska, A. Skop-Lewandowska, Klasyfikacja i charakterystyka diet, [dostęp on-line] http://www.zhid.wl.cm.uj.edu.pl/documents/2225372/69562839/Klasyfikacja%20i%20charakterystyka%20diet.pdf.
