Każdy wie, że wypijanie zbyt małej ilości wody powodujące odwodnienie jest niebezpieczne. Jak objawia się odwodnienie? Czy można wypić zbyt dużą ilość wody? Czy woda jest trująca?
Woda jest niezbędna do życia i utrzymywania prawidłowego bilansu płynów w organizmie. Bilans płynów to pojęcie używane do określenia bilansu pomiędzy płynami dostarczanymi i wydalanymi, w celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania procesów metabolicznych. Woda stanowi 50–60% całkowitej masy ciała, 2/3 to woda wewnątrzkomórkowa, 1/3 to woda zewnątrzkomórkowa. Mimo takiego podziału nie można zapomnieć, że zarówno woda, jak i elektrolity stale przemieszczają się pomiędzy przestrzeniami w organizmie [1, 2, 3].
W prawidłowym bilansie wodnym podaż płynów równa jest ich wydalanej ilości. Podaż płynów jest uzyskiwana poprzez picie oraz spożywanie wody zawartej w pożywieniu, a wydalanej głównie przez mocz, pot, kał oraz wraz z wydychanym powietrzem. Podaż płynów regulowana jest głównie przez pragnienie, naturalną odpowiedź na uszczuplenie zapasów wody, czemu towarzyszy zmniejszone wydzielanie śliny i suchość jamy ustnej [4].
Zmiany objętości płynów w granicach 5–10% mogą wywoływać znaczne skutki uboczne dla naszego zdrowia. Deficyt objętości płynów jest znany jako ujemny bilans, natomiast wyższa podaż płynów niż ich wydalanie to dodatni bilans [5, 6].
Jak można przykładowo przedstawić odpowiedni bilans wodny? [7]
Podaż płynów=utracie płynów
Podaż płynów:
- Picie i jedzenie 2300 ml
- Woda metaboliczna produkowana z metabolizmu składników pokarmowych 200 ml
Utrata płynów:
- Mocz 1500ml
- Kał 200ml
- Pot 100ml
- Skóra 350ml
- Parowanie poprzez płuca 350 ml
Odwodnienie organizmu
Odwodnienie organizmu definiowane jest jako 1% lub więcej utraty masy ciała wynikające z utraty płynów, przez co ciało posiada mniej wody niż potrzebuje do prawidłowego funkcjonowania [8].
Główna przyczyna to nieodpowiednia podaż płynów, nadmierna utrata płynów lub obie sytuacje jednocześnie. Inne przyczyny to [7]:
- odmawianie wypijania płynów przez osoby chore;
- ograniczanie płynów ze względu na choroby serca;
- biegunka, wymioty;
- polyuria (nadmierna produkcja moczu) w wyniku hiperglikemii, cukrzycy lub przedawkowania leków diuretycznych;
- krwotok;
- nadmierna potliwość;
- nadmierny wysiłek fizyczny;
- gorączka;
- poważne poparzenia;
- wysoka temperatura powietrza.
Kto jest najbardziej narażony na odwodnienie [9]?
- Osoby pracujące w nadmiernym cieple
- Osoby starsze
- Osoby z chorobami przewlekłymi, takimi jak cukrzyca, choroby nerek, mukowiscydoza, alkoholizm
- Sportowcy
- Niemowlęta i małe dzieci
- Osoby przebywające na dużych wysokościach nad poziomem morza
Objawy łagodnego i średniego odwodnienia [7, 9]:
- ciemny kolor moczu;
- zaburzenie funkcji poznawczych;
- spadek wydolności fizycznej;
- ból głowy;
- zmęczenie, senność;
- zapadnięte gałki oczne;
- sucha, mniej elastyczna skóra;
- mniejsza produkcja łez;
- zawroty głowy;
- zaparcia.
Jeśli odwodnienie utrzymuje się przez dłuższy czas i mamy do czynienia z poważnym odwodnieniem objętość krwi krążącej może spaść, co w efekcie prowadzi do [7, 9]:
- nadmiernego pragnienia,
- hipotensji (niskie ciśnienie krwi),
- tachykardii (zbyt szybkie bicie serca),
- słabego, nitkowatego tętna,
- zimnych dłoni i stóp,
- oligurii (zmniejszona produkcja moczu),
- gorączki.
Te objawy odwodnienia są początkiem szoku hipowolemicznego, który może prowadzić do zaprzestania pracy narządów i w konsekwencji do śmierci. Jeśli pozwolimy na to, aby średniego odwodnienie stało się stanem chronicznym, doprowadzi to do ogólnego pogorszenia stanu zdrowia [7, 9].
- Wyczerpania
- Skurczów
- Zawału serca
- Omdlenia
- Niewydolności nerek
- Śpiączki
- Śmierci
Dzieci oraz osoby starsze odwodnione powinny być leczone niezwłocznie, nawet jeśli dotyczą ich objawy jedynie łagodnego odwodnienia [9].
Leczenie odwodnienia zależy od jego stopnia. Przede wszystkim polega na uzupełnieniu płynów w organizmie, poprzez wypijanie odpowiedniej ilości lub podawania płynów dożylnie [10].
Przewodnienie organizmu
Przewodnienie to nadmiar wody w organizmie [11]. Taki stan występuje kiedy przyjmujemy więcej wody niż wydalamy, a normalne stężenie sodu ulega rozcieńczeniu [12].
Przyczyny przewodnienia to [12, 13]:
- wypijanie nadmiernej ilości wody, więcej niż nerki mogą usunąć wraz z moczem – co stanowi raczej rzadką przyczynę przewodnienia w przypadku prawidłowo funkcjonującego organizmu, częściej występuje to u osób z chorobami serca, nerek, wątroby;
- zatrzymywanie wody w organizmie – dzieje się tak, kiedy organizm nie jest w stanie prawidłowo pozbywać się wody;
- choroby, takie jak zastoinowa niewydolność serca, choroby wątroby, nerek, problemy hormonalne, niewyrównana cukrzyca, schizofernia;
- poza tym leki przeciwzapalne, MDMA, leki antypsychotyczne, diuretyki.
Przewodnienie może spowodować [12]:
- zakwaszenie organizmu (podwyższenie pH organizmu),
- anemię,
- sinicę,
- krwotok,
- szok,
- hiponatremię (spadek poziomu sodu).
W przypadku stopniowego narastania przewodnienia nasz mózg zaadaptuje się i organizm będzie wykazywał jedynie kilka objawów, natomiast w przypadku nagłego przewodnienia objawy nastąpią nagle, np. drgawki, splątanie, śpiączka [12].
Objawy przewodnienia [14]:
- zmęczenie,
- ból głowy,
- biegunka,
- wymioty,
- nudności.
Kto jest najbardziej narażony na przewodnienie? [12]
- Osoby chore przewlekle
- Osoby niedożywione
- Osoby z chorobami nerek, wątroby
- Niemowlęta i osoby starsze
- Osoby z chorobami psychicznymi
- Alkoholicy
- Sportowcy
Łagodne przewodnienie może być ustabilizowane poprzez zmniejszenie podaży płynów. W poważniejszych sytuacjach mogą zostać przepisane leki diuretyczne. Przede wszystkim należy zdiagnozować przyczynę przewodnienia i leczyć chorobę pierwotną [12].
Co to jest zatrucie wodne?
Zatrucie wodne, inaczej intoksykacja wodą, hypernawodnienie, jest potencjalnie śmiertelnym zaburzeniem funkcjonowania mózgu, które ma miejsce, kiedy prawidłowy bilans elektrolitów jest zaburzony przez przewodnienie. Nawet woda w nadmiarze może stać się trucizną! Zatrucie wodne zazwyczaj występuje, kiedy spożywana jest zbyt duża ilość wody bez odpowiedniej podaży elektrolitów.
Jakie są czynniki ryzyka zatrucia wodnego?
- Niska masa ciała u noworodków
- Sporty wytrzymałościowe
- Nadmierne ciepło i wilgotność powietrza
- Psychogeniczna polidypsja (czyli nadmierne wypijanie płynów wywołane chorobą psychiczną)
- Żywienie dojelitowe i pozajelitowe
Łagodne zatrucie wodne może pozostać bezobjawowe i wymagać jedynie restrykcji płynów. W bardziej poważnych przypadkach leczenie polega na podawaniu diuretyków i antagonistów receptora wazopresyny.
Zatrucie wodne powoduje puchnięcie komórek. Kiedy komórki nerwowe w mózgu puchną zwiększa się ciśnienie w czaszce. To ciśnienie może powodować objawy, takie jak [15]:
- ból głowy,
- budności,
- wymioty,
- podwyższone ciśnienie krwi,
- zmieszanie,
- podwójne widzenie,
- senność,
- problemy z oddychaniem,
- osłabienie mięśni, skurcze.
W poważnych przypadkach zatrucie wodne może powodować drgawki, uszkodzenie mózgu, śpiączkę a nawet śmierć [15].
W przypadku zatrucia wodnego konieczna jest opieka lekarska!
Zarówno wypijanie zbyt małej ilości płynów, jak i zbyt dużej jest niebezpieczne dla naszego organizmu. Odwodnienie organizmu objawia się nadmiernym pragnieniem, ciemnym kolorem moczu czy zmęczeniem. Przewodnienie może powodować wymioty, biegunkę czy bóle głowy, podobnie jest w przypadku zatrucia wodnego. We wszystkich przypadkach konieczna jest odpowiednia diagnoza i opieka lekarska. Jeśli nie chcesz, aby spotkała Cię którakolwiek z tych sytuacji wypijaj odpowiednią ilość płynów!
Bibliografia:
- Welch K, Fluid balance, Learning Disability Practice, 13: 6, 33-38.
- Docherty B, McIntyre L, Nursing considerations for fluid management in hypovolaemia, Professional Nurse; 17: 9, 545-549.
- Timby BK, Fundamental Nursing Skills and Concepts, Philadelphia, PA: Lippincott Williams and Wilkins
- Waugh A, Problems associated with fluid, electrolyte and acid-base balance, In: Brooker C and Nicol M (eds) Nursing Adults: the Practice of Caring. Edinburgh: Mosby
- Large W, Fluid and electrolytes. In: Sheppard M, Wright M (eds) Principles and Practice of High Dependency Nursing. Edinburgh: Elsevier
- Scales K, Pilsworth J, The importance of fluid balance in clinical practice, Nursing Standard; 22: 47, 50-57.
- Alison Florence Nightingale School of Nursing and Midwifery, King’s College London, Nursing Practice Review Fluid balance Measuring and managing fluid balance, Nursing Times 19.07.11.
- Madden V, Nutritional benefits of drinks, Nursing Standard; 15: 13, 47-52.
- What Causes Dehydration?, [dostęp on-line] https://www.healthline.com/symptom/dehydration
- By Peter Crosta M.A, What you should know about dehydration, [dostęp on-line] https://www.medicalnewstoday.com/articles/153363.php
- Andrzej Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2017, s. 2489-2491.
- Overhydration, [dostęp on-line] https://medical-dictionary.thefreedictionary.com/overhydration
- Overhydration, [dostęp on-line] https://www.healthline.com/health/overhydration#causes
- Mary Jo DiLonardo, Can You Drink Too Much Water?, [dostęp on-line] https://www.webmd.com/fitness-exercise/features/water-intoxication#1
- Arlene Semeco, What happens if you drink too much water?, [dostęp on- line] https://www.medicalnewstoday.com/articles/318619.php
