Czy zdobycie idealnej, wymarzonej sylwetki jest osiągalne dla każdego? Tak pod warunkiem, że twoje marzenie będzie pokrywało się z Twoim somatotypem. Warto poznać podstawowe typy budowy ciała. Ta wiedza pozwoli precyzyjniej określić cel ćwiczeń, pomoże obrać odpowiednią drogę do jego zdobycia oraz może znacznie ją skrócić.
Typy budowy ciała
Jeżeli pierwszy raz spotykasz te określenia mogą wydawać Ci się bardzo naukowe i tajemnicze. Jednak określanie własnego typu budowy ciała nie jest takie trudne i może być doskonałą zabawą. Nazwy typów pochodzą od nazw tkanek okresu zarodkowego, które dominują: ektoderma, mezoderma i endoderma.
Typologia, jaką dziś poznasz została stworzona przez amerykańskiego badacza Williama Sheldona. Prywatnie zachęcam do zapoznania się z jego ciekawymi badaniami, w których próbował korelować typy budowy ciała z inteligencją, hierarchią społeczną i zachowaniami. Oczywiście współczesna nauka odrzuca jego prace w tej tematyce. Wracając do typologii Sheldona – wyróżnia ona trzy typy budowy ciała:
- ektomorfik (117);
- mezomorfik (171);
- endomorfik (711).
Cyferki w nawiasach odpowiadają wynikowi testów. Osoby badane, po dokonaniu pomiarów odpowiednich proporcji w ich budowie ciała są oceniane na trzech wymiarach w skali od 1 do 7. Następnie na podstawie uzyskanych wyników przypisywane do odpowiedniego typu. Wyniki badania przedstawia się w postaci trzycyfrowej, gdzie każda cyfra odpowiada natężeniu danego wymiaru u osoby badanej. Wszystkich somatotypów jest 76 (teoretycznie istnieją 343=7³). Skrajnych somatotypów (osób mających cechy tylko jednego typu) jest trzy i widzimy je powyżej. Najbardziej zrównoważony somatotyp określa liczba 444.
Trzycyfrowy kod najłatwiej odczytać, jako poziom nasilenia danej cechy. Pierwsza odpowiada endomorfii, druga mezomorfii a trzecia ektomorfii. Skala jest wspólna dla kobiet i mężczyzn. U mężczyzn endomorficznych jest sporo elementów kobiecych w budowie a u kobiet mezomorficznych męskich. Zanim przejdziemy do kryteriów oceny wspomnę, że do oceny sylwetki można użyć tzw. wskaźnika smukłości. Wystarczy znać wzrost i wagę. Oblicza się go dzieląc wzrost w cm, przez pierwiastek sześcienny wagi w kilogramach:
Klasyfikacja według wskaźnika smukłości:
- budowa tęga (endomorfia): mężczyźni poniżej wartości 39,5 / kobiety poniżej wartości 40,7,
- budowa średnia (mezomorfia): mężczyźni od 39,5 do 43,2 / kobiety od 40,7 – 44,2,
- budowa smukła (ektomorfia): mężczyźni od 43,3 wzwyż / kobiety od 42,3 wzwyż.
Jak określić typ budowy?
Zaprezentuję poniżej szczegółowe antoropometryczne kryteria wizualnej oceny somatotypu wg. Sheldona. Poniżej znajdziesz kilka wskazówek, które pomogą Ci sklasyfikować siebie i podpowiedzą, co jest głównym wyznacznikiem danego typu.
Kryteria wizualnej oceny somatotypu w typologii Sheldona:
Typ endomorficzny
Dominacja tkanek endodermalnych z okresu zarodkowego.
- Głowa i szyja:
Głowa widziana od przodu jest duża i okrągła (rzeźba kości słaba a policzki otłuszczone). Rys twarzy są miękkie i zaokrąglone. Nos często krótki, zadarty z zaokrąglonym końcem a wargi grube. Kąt bródki widziany z boku jest tępy. Szyja ma kontur cylindrycznej a ta często krótka. Obszar obojczyków jest miękki i otłuszczony. Przekrój poprzeczny szyi równy przednio-tylnemu.
- Plecy:
Są one gładkie bez zaznaczonych wyraźnie mięśni. Plecy są szerokie, w formie słabego trapezu, niekiedy odwróconego.
- Klatka piersiowa:
Widziana z boku jest głęboka (o ustawieniu wdechowym). Dolna szerokość klatki piersiowej przewyższa górną (krótka klatka piersiowa). Brzuch dominuje w profilu przednim tułowia.
- Barki, ramiona, ręce:
Barki są kwadratowe, wysokie i otłuszczone. Ręce zaś krótkie. Kości i mięśnie nie są zarysowane. Ramiona masywne i grube. Natomiast przedramiona mniej; są one obłe i zwężające się. Nadgarstki drobne i zaokrąglone. Dłonie są pulchne, lecz drobnokościste. Palce krótkie.
- Brzuszna część tułowia:
Brzuch jest duży i uwypuklony bez zarysu mięśni. Przekrój przednio-tylny dominuje nad poprzecznym. Niekiedy zwisające fałdy tłuszczowe na brzuchu. Zazwyczaj brak talii, gdy występuje szeroka położona wysoko i słabo zaznaczona. Miednica jest szeroka z dużymi poduszkami tłuszczowymi z boku bioder. U dorosłych brak krzywizny lędźwiowej. Duże, zaokrąglone pośladki i zanikające fałdy pośladkowe.
- Kończyny dolne:
Dominujące są uda. Względem tułowia kończyny dolne są krótkie, duże i miękkie. Uda stykają się przy złączonych piętach. Delikatny zarys kości. Krzywizny łydki są uwypuklone zewnętrzne a kości goleni drobne i okrągłe. Stopy o drobnych kościach są otłuszczone. Kostka jest mała i zaokrąglona a palce krótkie.
Typ mezomorficzny
Dominacja tkanek mezodermalnych z okresu zarodkowego.
- Głowa i szyja:
Głowa i twarz mezomorfika masywna i umięśniona. Kształt głowy jest kwadratowy lub podłużny. Twarz natomiast jest duża, kości jarzmowe masywne z nosem dużym, szerokim o różnej długości. Kąt bródki jest ostry a podbródek mocny, kwadratowy, tak jak cała żuchwa. Szyja jest masywna, umięśniona piramidalna lub trapezoidalna a jej przekrój poprzeczny większy od przednio-tylnego.
- Plecy:
Szerokie w formie odwróconego trapezu o silnej rzeźbie mięśni. Barki są szerokie a kręgosłup jest esowaty.
- Klatka piersiowa:
Dominuje ona nad płaskim mięśniem brzucha. Jest umięśniona i głęboka. Szerokość dolna klatki piersiowej w przybliżeniu równa górnej. Umięśnienie grube, mocne. Klatka piersiowa jest długa w porównaniu do brzucha.
- Barki, ramiona i ręce:
Barki: szerokie, umięśnione, często spadziste. Uwypuklone mięśnie: naramienny, dwugłowy i trójgłowy ramienia. Przedramiona są prawie tak grube jak ramiona. Wyraźna waskularyzacja. Ręce są kwadratowe i silne natomiast nadgarstki kościste i masywne.
- Brzuszna część tułowia:
Brzuch jest zwarty, często o wyraźnie zaznaczonych mięśniach. Talia niska, umięśniona i wyraźna o zróżnicowanej szerokości. Lordoza lędźwiowa również niska i wyraźna. W tej części tułowia dominuje przekrój przednio-tylny. Mięśnie miednicy są masywne – umięśnione pośladki, z boku wklęsłe, o wyraźnych fałdach pośladkowych. Linie pachwinowe są wyraźne.
- Kończyny dolne i stopy:
Kości i stawy są masywne a uda i łydki silnie umięśnione. Boczne powierzchnie ud są uwypuklone. Kostki są grube a stopy duże, kościste z uwydatnionymi stawami palców. Wymiar poprzeczny kończyny dolnej większy od przednio-tylnego.
Typ ektomorficzny
Dominacja tkanek ektodermalnych z okresu zarodkowego.
- Głowa i szyja:
Twarz jest raczej mała smukła, o delikatnych: kościach, rysach twarzy. Nos i usta również subtelne. Głowa o skąpej podściółce tłuszczowej z małą ilością mięśni. Kąt bródki jest ostry, budowa żuchwy i podbródka delikatna. Może być on też spiczasty. Szyja jest długa, smukła i pochyła w część przedniej. Ostro zarysowane obojczyki. Przekrój poprzeczny jest równy przednio-tylnemu.
- Plecy:
Kościste, słabo umięśnione plecy z często wystającymi łopatkami są wąskie o zróżnicowanym kształcie.
- Klatka piersiowa:
Klatka piersiowa najczęściej dominuje nad lekko wklęsłym brzuchem, może być też lekko zaklęśnięta. Jest ona płytka i spłaszczona o skromnym umięśnieniu. Dolna szerokość klatki piersiowej jest zazwyczaj mniejsza od górnej. Tułów krótki, lecz klatka piersiowa jest długa do średniej. Okolica przepony jest prosta.
- Barki, ramiona i ręce:
Kończyny są słabo umięśnione o smukłych, żylastych mięśniach. Barki zaś wąskie, kościste i spiczaste. Często są wychylone ku przodowi. Kości cienkie i wydłużone szczególnie w przedramionach. Nadgarstki delikatne i kościste. Dłonie są wąskie ze smukłymi i cienkimi palcami, czasem o uwypuklonych stawach.
- Brzuszna część tułowia:
Brzuch jest mały, nieumięśniony czasami z wypukłością. Talia wąska o słabym umięśnieniu. Tkanka tłuszczowa bardzo skromna lub jej brak. Miednica jest płaska i wąska. Wystające kolce biodrowe przednie, górne. Lordoza lędźwiowa zaznacza się wysoko. Słabo umięśnione pośladki (płaskie i szczupłe).
- Kończyny dolne i stopy:
Kończyny dolne są długie względem tułowia z wyraźnie długimi goleniami. Umięśnienie ud i łydek słabe – szpara między udami przy złączonych stopach. Podudzia często żylaste. Kości kończyn dolnych smukłe, stawy małe jedynie niekiedy poszerzone stawy kolanowe. Kostki wąskie i szczupłe a stopy długie, smukłe czasem z uwydatnionymi stawami placów.
Poniżej przedstawię, co najłatwiej zauważyć u osób posiadających dany typ sylwetki:
- Typ endomorficzny wyróżnia się miękkością i okrągłością kształtów. Taka osoba ma zdolność do odkładania tłuszczu. Przeważa u niej wielkość tułowia nad kończynami. Osoba krępa. Jeżeli szczupła często miała za sobą epizod otyłości.
- Typ mezomorficzny ma budowę atletyczną, tęgość szkieletu i silne umięśnienie o mocno związanych stawach, zwłaszcza dolnych części kończyn. Skóra u tych osób gruba na skutek podkładu tkanki łącznej. Osoba postawna. Jest to najbardziej proporcjonalny typ budowy ciała. Ma łatwość w budowie tkanki mięśniowej.
- Typ ektomorficzny to przewaga smukłości i delikatności budowy. Kończyny tych osób są długie, miednica i barki wąskie. Możemy kojarzyć ten typ budowy z osobami wysokimi, jednak pamiętajmy, że można wyróżnić ten somatotyp u osób niższych. Niski poziom tkanki mięśniowej. Raczej nie miała nigdy epizodu otyłości. Ciężko jej przybrać na wadze. Posiada predyspozycje wytrzymałościowe.
Myślę, że warto w tym miejscu przypomnieć, że somatotypy są często mieszane. Jeżeli odnalazłeś swoje cechy w dwóch powyższych opisach jest bardzo możliwe, że zaliczasz się do osób o mieszanym typie budowy ciała. Warto zaznaczyć również, że np. endomorfik może być osobą szczupłą, jednak morfologicznie nawet przy mocnej niedowadze zdradzi typowe dla tej grupy cechy.
Mam nadzieje, że poszukiwanie u siebie podstawowych cech budowy danych typów sprawił Ci przyjemność i pozwolił poobserwować własne ciało w nieco inny sposób niż zazwyczaj. Niestety nasunąć może się również wniosek, że natura nie jest sprawiedliwa, gdyż ektomorfikowi nie przyjdzie tak łatwo budowanie mięśni jak mezomorfikowi a endomorfik, żeby utrzymać ciało w formie musi stale kontrolować kaloryczność posiłków. Niezależnie, jakim typem jesteś precyzyjnie określ swój cel, weź pod uwagę czy marzenie jest osiągalne przy Twoim somatotypie i do dzieła.
Bibliografia:
[1] Charzewski J., Zarys antropologii dla studiujących wychowanie fizyczne, 1986
[2] Jopkiewicz A., Suliga E., Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania, Instytut Technologii Eksploatacji, 2005
[3] Łukasz M., Somatotypy – typologia Sheldona, https://antropologia-fizyczna.pl/antropometria/typy-budowy-ciala/somatotypy-wg-sheldona#typ-ektormoficzny-1-1-7
