Adaptogeny to naturalne substancje wpływające korzystnie na zmniejszenie konsekwencji stresu. Jednym z adaptogenów jest korzeń żeń-szenia. Jakie właściwości wywołuje suplementacja żeń-szeniem? Jakie dawki stosować?
Korzeń żeń-szenia
Żeń-szeń właściwy (Panax ginseng) to roślina należąca do gatunku byliny z rodziny araliowatych. W przeszłości występował jako roślina dzika na północy Półwyspu Koreańskiego, Japonii, wschodniej części Rosji, północno-wschodnich Chinach. Obecnie w Rosji żeń-szeń jest określany jako gatunek zagrożony. Jego nazwa pochodzi od chińskiej nazwy, która oznacza „człowiek-korzeń”, ponieważ kształ jego kłącza podobny jest do ludzkiej sylwetki [1]. Korzeń żeń-szenia jest wykorzystywany w medycynie chińskiej już od tysięcy lat.
Korzeń żeń-szenia jest jednym z adaptogenów. Określenie adaptogen zostało wprowadzone do nauki w 1957 roku. Adaptogeny jako rośliny posiadające właściwości farmakoterapeutyczne określane są za preparaty, które zwiększają uwagę i wytrzymałość na zmęczenie, zmniejszają zaburzenia wywołane stresem oraz zaburzenia związane z układem neuroendokrynnym i immunologicznym. Adaptogeny wykazują zdolność do zwiększania odporności na stres i zmniejszają wrażliwość na działanie stresorów.
Co ciekawe normalne terapeutyczne podejście – jeden lek na jedną chorobę – nie sprawdza się w odniesieniu do adaptogenów, które mogą wykazywać wiele farmakologicznych efektów. Adaptogeny nie wywołują uzależnienia, tolerancji, nie uszkadzają funkcji mentalnych i nie prowadzą do symptomów psychotycznych w wyniku długotrwałego używania [3].
Żeń-szeń pod nazwami Panax Ginseng oraz Korean Red Ginseng są uznawane za jedną roślinę [8].
Korzeń żeń-szenia – właściwości
Jakie właściwości i funkcje ma korzeń żeń-szenia?
- Poprawia samopoczucie, jakość życia
- Poprawia funkcje poznawcze (uczenie i pamięć)
- Ma działanie neuroprotekcyjne
- Chroni przed stresem oksydacyjnym
- Ma działanie antymiażdżycowe
- Zmniejsza ciśnienie krwi
- Wpływa korzystnie na gojenie ran
- Ma działanie antyhiperglikemiczne
- Ma działanie przeciwzapalne
- Zmniejsza zmęczenie fizyczne
- Zmniejsza zmęczenie psychiczne
- Wpływa korzystnie na chroniczne zmęczenie wywołane stresem
- Może poprawiać funkcje poznawcze u chorych na Alzheimer’a
- Może poprawiać stężenie glukozy na czczo u osób z cukrzycą i bez
- Może wykazywać korzystny wpływ w wypadku występowania otyłości: może pomagać kontrolować apetyt, może łagodzić oporność na insulinę oraz leptynę, może zmniejszać syntezę lipidów
- Badania dotyczące wpływu żeń-szenia na przedłużanie życia są niewystarczające
- Może zwiększać poziom testosteronu u mężczyzn bezpłodnych
- Wspomaga erekcję
- Ma działanie profilaktycznie przed chorobą wrzodową
Korzeń żeń-szenia – skutki uboczne
Preparaty, które zawierają korzeń żeń-szenia są bezpieczne, nawet przy długim stosowaniu. Ze względów bezpieczeństwa jednak, nie zaleca się stosowania żeń-szenia u kobiet w ciąży i w okresie laktacji.
Przy stosowaniu większych niż zalecane dawek mogą wystąpić skutki uboczne:
- nerwowość
- nadciśnienie
- drażliwość
- biegunki
- bezsenność
- zmiany skórne
- dyspepsja
- zaparcia
- hipogliemia
Korzeń żeń-szenia – dawkowanie
Dawki wykorzystywane w badaniach wynosiły 100-400 mg ekstraktu lub 1-2g w przypadku 20% ekstraktu żeń-szenia w rotworze etanolu. [7]
Ogólnie zaleca się stosowanie dawek 200-400mg w przypadku działania profilaktycznego, chociaż już dawki 40mg mogą być efektywne. Dawka 400mg wydaje się dawać większość korzystnych funkcji poznawczych. Te dawki odnoszą się do standardowego ekstraktu żeń-szenia, który zawiera 2-3% ginsensoidów. [8]
Żeń-szeń dla sportowców
- zalecenia dotyczące wpływu żeń-szenia na wydolność wymagają dalszych badań, brak jest wystarczającej liczby mocnych dowodów potwierdzających tę tezę [11];
- niektóre badania podają, że czerwony żeń-szeń zwiększa stężenie hemoglobiny, stymuluje metabolizm mięśniowy, łagodzi zaburzenia wywołane zmęczeniem, wykazuje zwiększenie zdolności do tolerancji zmęczenia, oszczędza glikogen, korzystnie wpływa na oksydację kwasów tłuszczowych w trakcie przedłużonego submaksymalnego wysiłku;
- czerwony żeń-szeń nie wykazuje jednak ergogenicznego działania w przypadku wysiłku beztlenowego;
- jedno z badań na myszach pokazuje, że zawartość polisacharydów w żeń-szeniu może wpływać korzystnie na wytrzymałość poprzez zmniejszenie zmęczenia;
- badanie na wytrenowanych sportowcach wytrzymałościowych wykazało brak wpływu suplementacji żeń-szenia na testosteron, kortyzol lub ich proporcje;
- badanie na biegaczach wykazało brak wpływu na układ immunologiczny;
Korzeń żeń-szenia to jeden z popularnych w ostatnim czasie adaptogenów. Kształtem przypomina sylwetkę człowieka, stąd nazwa pochodząca z języka chińskiego oznaczająca „człowiek-korzeń”. Żeń-szeń wykazuje bardzo wiele korzystnych funkcji, zwłaszcza poprawia funkcje poznawcze, ma właściwości przeciwzapalne, zmniejsza zmeczenie, zwiększa odporność na stres. Stosowanie żeń-szenia jest bezpieczne. W przypadku sportowców korzeń żeń-szeń może wspomagać wydolność i zwiększać wytrzymałość na zmęczenie.
Bibliografia:
[1] Yuri N Zhuravlev i inni. Panax ginseng natural populations: their past, current state and perspectives1, „Acta Pharmacologica Sinica”, 29 (9), 2008, s. 1127–1136
[2] Edwards S. E.i inni, Phytopharmacy: An Evidence-Based Guide to Herbal Medicinal Products, John Wiley & Sons. 2015
[3] Alexander Panossian and Hildebert Wagner, Adaptogens. A review of their history, biological activity, and clinical benefits, 2011
[4] Esra’ Shishtar, John L. Sievenpiper, Vladimir Djedovic, Adrian I. Cozma, Vanessa Ha, Viranda H. Jayalath, David J. A. Jenkins, Sonia Blanco Meija, Russell J. de Souza, Elena Jovanovski and Vladimir Vuksan, The Effect of Ginseng (The Genus Panax) on Glycemic Control: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Clinical Trials, PLoS One. 2014; 9(9).
[5] Zhipeng Li and Geun Eog Ji, Ginseng and obesity, J Ginseng Res. 2018 Jan; 42(1): 1–8.
[6] Yong Yang, Changhong Ren, Yuan Zhang and XiaoDan, WuGinseng: An Nonnegligible Natural Remedy for Healthy Aging, Aging Dis. 2017 Dec; 8(6): 708–720
[7] Young-Sook Kim, Jung-Yoon Woo, Chang-Kyun Han and Il-Moo Chang, Review Safety Analysis of Panax Ginseng in Randomized Clinical Trials: A Systematic Review, Medicines 2015, 2, 106-126.
[8] Panax ginseng, [dostęp on-line[ https://examine.com/supplements/panax-ginseng/
[9] Wang J, et al. Anti-fatigue activity of the water-soluble polysaccharides isolated from Panax ginseng C. A. Meyer. J Ethnopharmacol. (2010)
[10]Gaffney BT, Hügel HM, Rich PA, he effects of Eleutherococcus senticosus and Panax ginseng on steroidal hormone indices of stress and lymphocyte subset numbers in endurance athletes, Life Sci. (2001)
[11] Nan Hee Lee, Hyun Chul Jung, and Sukho Lee, Red Ginseng as an Ergogenic Aid: A Systematic Review of Clinical Trials, J Exerc Nutrition Biochem. 2016 Dec; 20(4): 13–19.
