Jednym z najpopularniejszych zabiegów fizykoterapeutycznych, zwłaszcza w pierwszych stadiach urazu, jest krioterapia. Mogę się wręcz założyć, że każdy, kto miał dłuższy kontakt z amatorskim czy zawodowym sportem, miał również styczność z tego typu zabiegami (choć może tego nie był świadomy).
Krioterapia ogólnoustrojowa, miejscowa
Krioterapia w najprostszej swojej definicji jest leczeniem zimnem. Czy to w postaci zimnych okładów, specjalnych sprayów, zabiegów z użyciem nawiewów czy też kriokomory – wszystko zalicza się w obręb krioterapii. Nawet zwykły okład naprędce zrobiony z mrożonek może być już zabiegiem fizykoterapeutycznym.
Podział zabiegów krioterapii
Biorąc za wyznacznik pole działania, krioterapię dzieli się na dwa rodzaje:
- krioterapię miejscową,
- krioterapię ogólną.
Do zabiegów miejscowych zaliczają się wszelkie zimne okłady oraz zabiegi wykorzystujące gazy chłodzące (dwutlenek węgla, azot). Zabiegiem ogólnoustrojowym z zakresu krioterapii jest kriokomora, czyli specjalne pomieszczenie, w którym utrzymywana jest temperatura od -110oC do -160oC .
Krioterapia – działanie
W wyniku działania temperaturą poniżej naszego komfortu cieplnego, dochodzi do obkurczania się naczyń krwionośnych i włosowatych. Krew z tych naczyń transportowana jest do „środka” ciała, by utrzymywać temperaturę wokół narządów wewnętrznych i OUN (ośrodkowy układ nerwowy). Jest to naturalna reakcja obronna organizmu. Natomiast po ustąpieniu bodźca w postaci niskiej temperatury, następuje powrót krwi na obwód, co wiąże się ze zwiększonym transportem tlenu i substancji odżywczych do partii objętych działaniem zimna (efekt przekrwienia). Dodatkowym działaniem jest również zmniejszenie, na skutek zimna, przewodnictwa nerwowego w danych strukturach oraz zmniejszenie emitowania mediatorów bólowych, co objawia się obniżonym odczuwaniem bolesności. Kolejnym atutem jest to, że efekt przeciwbólowy jest wręcz natychmiastowy, co często wykorzystuje się w trakcie meczów, w postaci tzw. lodu w spray-u.
Wskazania do krioterapii
Wachlarz dolegliwości, w których zastosowanie znajdzie krioterapia, jest niezwykle szeroki. Przykładowo:
- stany po urazach i przeciążeniach,
- obrzęki po złamaniach, zwichnięciach, skręceniach stawów,
- ostre zapalenia ścięgien i tkanek okołostawowych,
- reumatoidalne zapalenie stawów w fazie ostrej,
- bolesności w wyniku przebiegu choroby zwyrodnieniowej,
- nerwobóle nerwów obwodowych,
- zespoły bólowe rwy kulszowej i ramiennej w fazie ostrej,
- stany wzmożonego napięcia oraz bólu – jako przygotowanie do ćwiczeń kinezyterapeutycznych.
Przeciwwskazania do krioterapii
W związku z tym, że główne działanie krioterapii skupia się na układzie krwionośnym, łatwo się domyślić, że pierwszym przeciwwskazaniem, zwłaszcza kriokomory, będzie nieuregulowane ciśnienie. Poza tym głównymi przeszkodami do przeprowadzenia zabiegów będzie:
- nadwrażliwość na zimno,
- brak czucia ciepła i zimna,
- choroby, w których zimno jest czynnikiem wywoławczym,
- stan wyniszczenia i osłabienia.
W wypadku kriokomory dochodzą jeszcze następujące przeciwwskazania:
- klaustrofobia,
- niewydolność układu krwionośnego i oddechowego,
- stany gorączkowe,
- zmiany zakrzepowe, zatorowe i zapalne w układzie krążenia,
- otwarte rany i owrzodzenia,
- zmiany miażdżycowe, zaburzające odpowiedź ze strony naczyń krwionośnych.
Kriokomora
Nie można poruszyć tematu krioterapii nie wspominając kriokomory. Dlatego też postaram się pokrótce opisać ten zabieg.
Kriokomora jest specjalnym pomieszczeniem składającym się z dwóch specjalnych pomieszczeń. Pierwszym jest przedsionek, gdzie panuje temperatura ok. -60oC, kolejnym jest już właściwa komora, gdzie temperatura waha się między -110 a -160oC.
Do kriokomory wchodzi się w stroju kąpielowym, drewniakach, grubych skarpetach, czapce, rękawiczkach i maseczkach chroniących nos i usta. Pobyt trwa 2–3 minuty, w trakcie których pacjent porusza się w środku. Oczywiście wejście do kriokomory odbywa się dopiero po konsultacji z lekarzem i przeprowadzeniu odpowiednich badań.
Krioterapia jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych zabiegów fizykoterapeutycznych. Może być wykonywana również w domowym zaciszu, ponieważ zabiegi wykonane, czy to z profesjonalnych okładów, czy ze zwykłych mrożonek, mogą przynieść równie korzystne rezultaty. Warto jednak zaznaczyć że źródło zimna w okładach nie powinno mieć bezpośredniego kontaktu ze skórą, dlatego też warto zawinąć okład w ręcznik czy inny materiał. Również zimne kąpiele czy prysznice są formą krioterapii. Jak widać nie zawsze potrzeba do zabiegów drogiego sprzętu, ale zawsze potrzeba do tego głowy.
Bibliografia:
[1] Mika T., Kasprzak W., Fizykoterapia, wydawnictwo PZWL, Warszawa, 2014
